FLOW ภาวะลื่นไหล / สุขที่เกิดขึ้นเมื่อเรา ‘หายตัวไป’

เคยไหม? นั่งทำอะไรเพลินจนลืมเวลา ไม่มีเสียงในหัว ไม่มีความกังวล มีแค่เรา กับสิ่งที่อยู่ตรงหน้า

.

เหมือนเวลาไหลไปโดยไม่รู้ตัว นั่นแหละ เราอาจกำลัง “หายตัวเข้าไปใน Flow”

.

Flow ไม่ใช่อะไรที่ลึกลับ แต่มันคือ “ภาวะลื่นไหล” – จุดที่ใจ สงบที่สุด และ ตื่นตัวที่สุด ในเวลาเดียวกัน

.

มันเกิดขึ้นได้อย่างไร?

.

นักจิตวิทยาชาวฮังการีชื่อ Mihaly Csikszentmihalyi (มิฮาลี ชิคเซนมิฮาย) เป็นผู้ให้คำจำกัดความนี้ไว้

.

เขาบอกว่า Flow จะเกิดขึ้นเมื่อเรามี

.

1. เป้าหมายที่ชัดเจน (A clear set of goals and progress)

2. ความชัดเจนและฉับไว (Clear and immediate feedback)

3. ความสมดุลระหว่าง “ความยาก” กับ “ทักษะที่เรามี” (A Good Balance)

.

คราวนี้ลองมาแกะตัวอักษรแต่ละตัวของคำว่า FLOW เพื่อสะท้อนภาวะนี้ว่ามันมีองค์ประกอบอะไรบ้าง

.

F – Focused Goal (เป้าหมายชัดเจน)

.

งานที่ดีต้องมี “จุดหมาย” ที่ชัด ไม่ใช่แค่ทำไปเรื่อยๆ

เป้าหมายคือเข็มทิศที่จะนำเราไปถึง Flow

ถ้าทำไปโดยไม่รู้จะไปไหน เราจะ “ไหล” อย่างไร้ทิศทาง

.

L – Live Feedback (ฟีดแบ็กที่ชัดและไว)

.

ความสุขเกิดขึ้นเมื่อเรารู้ว่า “สิ่งที่ทำอยู่มันกำลังได้ผล”

ฟีดแบ็กจึงเหมือนกระจก ที่สะท้อนให้เราเห็นว่า .. กำลังมาถูกทาง

มันช่วยปรับแต่ง ‘ระหว่างทาง’ ให้ทันเวลา และรักษา Momentum ของ Flow เอาไว้

.

O – Optimal Balance (สมดุลระหว่างความท้าทายกับความสามารถ)

.

งานไม่ควรยากเกินไปจนเครียด หรือ ง่ายเกินไปจนเบื่อ

Flow จะเกิดขึ้นเมื่อ “ความท้าทาย” มาแบบพอดิบพอดีกับ “ทักษะ” หรือ “สมรรถนะ” ที่เรามี

ไม่มากไป ไม่น้อยไป – มันคือเรื่องของความสมดุล

.

W – With Full Attention (มีสมาธิเต็มร้อย ไม่มีสิ่งรบกวน)

.

ความเงียบ ไม่ได้แปลว่าไม่มีเสียง

แต่มันคือการที่จิตใจ “เงียบ” จากความฟุ้งซ่าน

ไม่จำเป็นต้องเข้าวัด แค่ปิดมือถือก็อาจเพียงพอแล้ว

.

….

.

ถามว่าเรื่อง “ความสมดุล” หนึ่งในองค์ประกอบของ FLOW ที่ว่ามานั้น .. เราวัดได้ยังไง ?

.

มิฮาลี ได้ออกแบบแผนภาพ Flow Model อธิบายระหว่าง “ยากเกินไป” กับ “ง่ายเกินไป” ว่าเป็นอย่างไร

.

เขาอธิบายว่า

.

– ถ้างานยากเกินไป แต่เรายังไม่เก่งพอ → เราจะวิตกกังวล

– ถ้างานง่ายเกินไป แต่เรามีทักษะสูง → เราจะ เบื่อ

– ถ้างานที่ท้าทายพอดี และ ทักษะเราก็พอดี → เราจะเข้าสู่ภาวะลื่นไหล (Flow)

.

Flow จึงไม่ใช่จังหวะเดียวกับ “สบาย” แต่เป็นจังหวะของอะไรที่มัน “ใช่เลย !”

.

(เทคนิคนี้เหมาะกับครูการบิน หรือครูฝึกในศาสตร์ด้านต่างๆได้นำมาปรับใช้เวลาฝึกสอนลูกศิษย์ นั่นคือ เช็กให้ได้ก่อนว่านักเรียนของเรามีทักษะระดับไหน เหมาะที่จะป้อนบทเรียนระดับใดให้พวกเขาได้ฝึก เพราะหากหาจุดที่ทำให้พวกเขาเกิดสภาวะ Flow ขณะเรียนรู้ได้ จะช่วยดึงศักยภาพของพวกเขาออกมาแบบไม่ยั้งเลยทีเดียว)

.

จะว่าไปแล้ว ภาวะนี้ สามารถอธิบายเสริมในบริบทของพุทธปรัชญาได้ดีมากๆ ลองมาแกะเรื่องนี้ให้ลึกกันอีกสักเล็กน้อย

.

1. Flow คล้ายกับ ความตั้งมั่นแห่งจิต ในระดับ “อุปจารสมาธิ”

.

ในพระพุทธศาสนา สมาธิแบ่งเป็น 3 ระดับได้แก่

.

– ขณิกสมาธิ (สมาธิชั่วขณะ)

– อุปจารสมาธิ (สมาธิเข้าใกล้ความตั้งมั่น)

– อัปปนาสมาธิ (สมาธิที่แน่วแน่ ลึกซึ้ง)

.

Flow ตามแนวคิดของ มิฮาลี นั้นใกล้เคียงกับ อุปจารสมาธิ มากที่สุด เพราะต้องการจิตที่แน่วแน่ มีความสุข มีปีติ จดจ่ออยู่กับสิ่งที่ทำโดยเต็มใจ แม้จะยังไม่ลึกพอจะเป็นอัปปนาสมาธิ เพราะยังมีอารมณ์ของ “ผู้กระทำ” อยู่ แต่ก็เพียงพอที่จะทำกิจใดกิจหนึ่งให้บรรลุผลได้อย่างดีเยี่ยม

.

แม้ไม่ต้องนั่งหลับตา แม้เกิดขึ้นท่ามกลางชีวิตประจำวัน เช่น นั่งวาดรูป เล่นกีฬา หรือแม้กระทั่งเวลาบังคับอากาศยานอยู่บนท้องฟ้า หรือขณะกำลังสอนลูกศิษย์อยู่บนอากาศ บางคนรู้สึกไหลลื่นดำดิ่งไปกับสมาธิแบบนี้

.

2. Flow คือ “สัมมาสติ” และ “สัมมาสมาธิ” ในมรรคมีองค์ 8

.

ในอริยมรรคมีองค์ 8 (หนทางพ้นทุกข์ในพุทธศาสนา) มี 2 ข้อที่เกี่ยวกับการฝึกจิต ได้แก่

.

– สัมมาสติ = การระลึกรู้ ขณะจดจ่ออยู่กับปัจจุบัน

– สัมมาสมาธิ = จิตตั้งมั่นในสิ่งที่ถูกต้อง

.

ในภาวะ Flow

.

ใจของเราจะไม่ฟุ้งไปกับอดีต ไม่กังวลอนาคต → นี่คือ “อยู่กับปัจจุบัน” (Present Moment Awareness)

.

เราจะรู้สึก “อยู่กับสิ่งที่ใช่” ไม่ฝืน ไม่ขัดแย้ง → นี่คือ “ความถูกต้องทางจิต” (Right Concentration)

.

3. Flow สัมพันธ์กับ “อิทธิบาท 4”

.

พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า อิทธิบาท 4 คือหลักแห่งความสำเร็จ ประกอบด้วย

.

1) ฉันทะ – ความรัก ความพอใจในสิ่งที่ทำ

2) วิริยะ – ความเพียร

3) จิตตะ – ความตั้งใจมั่น

4) วิมังสา – การใช้ปัญญา ไตร่ตรอง

.

Flow จะเกิดไม่ได้เลย ถ้าเราไม่ “รักสิ่งที่ทำ” → นี่คือ ฉันทะ

และมันจะไม่เกิดหากเราไม่จดจ่อหรือใส่ใจกับมันอย่างเต็มที่ → นี่คือ จิตตะ

.

ดังนั้น Flow ไม่ใช่แค่ทำเพลินๆ

.

แต่มันคือความสุขที่เกิดจากการรู้จักใช้ฉันทะเป็นเชื้อเพลิง ใช้วิริยะเป็นแรงส่ง ใช้จิตตะเป็นพวงมาลัย และมีวิมังสาเป็นเข็มทิศนำทาง

.

4. Flow คือ “ภาวะว่างที่เต็ม” (สุญญตาในทางฆราวาส)

.

ในทางปรัชญาพุทธ

.

“สุญญตา” (ความว่าง) ไม่ใช่ “ไม่มีอะไร” แต่คือ ความว่างจากอัตตา คือภาวะที่เราไม่เอา “ตัวกูของกู” ไปยึดในสิ่งที่ทำ

.

Flow เป็นช่วงเวลาที่ “อัตตา” หายไปชั่วคราว

.

– เราไม่ห่วงว่าใครจะชม

– เราไม่เปรียบเทียบ

– เราไม่ได้ทำเพื่อยืนยันตัวตน

.

เราทำเพราะ รักในสิ่งที่ทำ อย่างไม่มีเงื่อนไข

.

นั่นจึงเป็น “ภาวะว่าง” ที่เต็มไปด้วยพลังที่สร้างสรรค์

.

ถามว่า .. ทำไมชีวิตเราควรมี Flow?

.

เพราะมันคือความสุขในแบบที่ไม่ต้องรอให้ใครอนุญาต

.

ไม่ต้องรอวันหยุด ไม่ต้องรอรางวัล

.

มันคือความสุขที่เกิดขึ้น ‘ระหว่างทาง’

.

เวลาอยู่ใน Flow เราจะรู้สึกเหมือนไม่ได้ทำงาน

.

ทั้งที่เรากำลังทำงานหนักที่สุด .. ด้วยหัวใจที่เบาสุด

.

ถ้าวันนี้ใครยังไม่เจอ Flow ก็ไม่เป็นไร

.

บางทีเราอาจแค่ยังหาสิ่งที่ “พอดี” ไม่เจอ

.

ลองค่อยๆ ขยับ ปรับปลี่ยนวิธี ลองปรับสมดุล

.

เพราะ Flow ไม่ได้เป็นเรื่องของ “คนเก่ง”

.

แต่เป็นของคนที่กล้าลอง “จดจ่อกับสิ่งตรงหน้า .. อย่างจริงใจและจริงจัง”

.

ชีวิตอาจไม่ต้องไหลไปตามใคร

.

แต่ขอแค่เรา “ไหลไปกับสิ่งที่เรารัก” อย่างลื่นไหล เท่านั้นก็พอแล้ว

.

.

อ่านบทความอื่นๆได้ใน Facebook Page : Hovering Inspirations 👇

https://www.facebook.com/profile.php?id=61558412223812&mibextid=ZbWKwL