แดดรุกไล่ห้องนักบินยามเช้า
.
เมื่อคืนนอนไม่หลับ พอรู้ว่าจะต้องมาบินกับพี่คนนี้ ไม่รู้ทำไม มันนอนไม่หลับ .. เขาถอนหายใจ
.
“เอ็งรู้ไหม ..” รุ่นพี่ชี้นิ้วไปที่ตัวย่อหนึ่งบนแผงหน้าปัด
.
“มันย่อมาจากอะไร .. “
.
สมอง ‘นิ่ง’ .. รุ่นน้องไม่รู้ ตอบไม่ได้ ไร้การตอบโต้ แดดฝั่งที่นั่งด้านขวาทาบทาถึงหน้าผาก เหงื่อไหลไม่ใช่เพราะแดด แต่เป็นเพราะบรรยากาศในห้อง cockpit .. กลไกป้องกันตัวเองบางอย่างเริ่มทำงาน
.
“ผมไม่ทราบครับ .. แต่จะไปหาคำตอบมาครับ”
.
“แค่นี้เอ็งไม่รู้เหรอ .. ” รอยยิ้มเย้ยหยันไม่เป็นมิตร เสียงหัวเราะแทรกผ่านหูฟังนักบินนั้น
….
นี่คือตัวอย่างเบาๆ ในห้อง cockpit กับบทสนทนาของนักบิน
.
เมื่อใดเรารู้สึกว่าเริ่มถูกคุกคาม จะมีอวัยวะส่วนหนึ่งในสมองเรียกว่า “อะมิกดาลา*” เริ่มทำงาน
.
มีปฏิกิริยา 3 อย่างเกิดขึ้นเมื่ออะมิกดาลาถูกกระตุ้นดังนี้
.
1.นิ่ง (Freeze)
2.หนี (Flight)
3.สู้ (Fight)
.
บนฟ้าขณะนักบินใหม่เพิ่งเริ่มฝึก มักมีสภาวะ 3 อย่างนี้เกิดขึ้น เนื่องเพราะถูกกดดันอย่างหนักจากครู หรือ ‘รุ่นพี่’ ที่พยายามเคี่ยวนกใหม่ป้ายแดง
วัฒนธรรมทหารต่างกับพลเรือน จึงไม่แปลกถ้าจะพบการเคี่ยวนักบินแบบแสบๆ ถึงพริกถึงขิงอยู่บนเที่ยวบินของนักบินทหาร
.
แต่ .. เรื่องบางเรื่อง มากไปก็ไม่ดี น้อยไปก็ไม่ควร .. เคยเห็นกับตา บางเที่ยวบิน แค่ Co-pilot ขึ้นไปนั่งบนเครื่อง .. หายใจทีนึงก็ผิดแล้ว
บางเคสที่เคยได้ยินคือ
.
ไม่พูดกันเลยตั้งแต่เท้าพ้นพื้น ยันเครื่อง Landing ถ้าไม่มี Checklist กับ Standard Call* เป็นตัวเชื่อม คงเรียกได้ว่าไร้บทสนทนาถาวร ..
.
ถามว่าดีไหม ตอบเลยว่าโครตแย่! ผิดหลัก Communication เป็นอย่างยิ่ง การบินแบบมีกัปตันและผู้ช่วยนักบินนั่งด้วยกันนั้น มันต้องทำงานกันเป็น Teamwork มีการพูดคุยกัน
.
การคุยกันในห้องนักบินต้องมีจังหวะจะโคน ไม่ใช่คุยกันตลอดเที่ยวบินแล้วปล่อยให้ Autopilot บิน เขามีหลักเรื่อง Sterile Cockpit อยู่ ไว้จะเอามาแชร์ให้ฟัง
แต่ที่บอกนี้คือ จะไม่คุยกันเลยมันก็ไม่ใช่
.
ต่อไปนี้คือกรณีตัวอย่างที่เกิดขึ้นจริงมาแล้ว
.
Tenerife airport disaster (1977) เครื่องโบอิ้งชนกัน สาเหตุ – การสื่อสารที่ไม่ดี ประกอบกับไม่มีใครกล้าทักท้วงกัปตันที่อาวุโสมากๆ ผลคือ .. มีผู้เสียชีวิตมากกว่า 500 คน
.
Korean Air 8509 (1999) เครื่องตกเพราะผู้ช่วยนักบินไม่กล้าเตือนกัปตันที่อาวุโสมากกว่า กรณีเครื่องวัดอ่านค่าผิดพลาด
.
สองเหตุการณ์ข้างต้นห่างกัน 22 ปี บ่งบอกว่า มนุษย์เปลี่ยนยาก ในบางค่านิยม โดยเฉพาะเรื่องระบบ Senoirity ที่แวดล้อมไปทุกสาขาวิชาชีพ
.
ยังมีอีกหลายเคสที่ไม่ได้พูดถึง สาเหตุบางส่วนเกิดจากการไม่กล้าทักท้วงกันในห้องนักบิน ส่งผลให้การสื่อสารไม่เกิด ต่อยอดด้วยTeam work รวน การจัดการภาระงานเพี้ยน ไม่ตระหนักรู้ในสถานการณ์ พาลให้การตัดสินใจผิดพลาด (Non-Technical Skill ล้วนๆ)
.
โดยเฉพาะกัปตันอาวุโสบินกับนักบินเด็ก
.
คำว่า ‘รุ่นพี่’ บางครั้งอัตตามันล้น น้ำเต็มแก้วมันแก้ยาก
.
บางทีบรรยากาศมันพาไป ปล่อยให้เข้าสู่สภาวะของ Dark Cockpit ในที่นี้เปรียบเปรยว่าเหมือนห้องนักบินมืดสนิท ทุกคนเงียบ ไม่กล้าหือ ไม่กล้าอือ เพราะสมองส่วนนั้นถูก “อะมิกดาลา” สั่งไว้ให้ ‘นิ่ง’
.
เอาล่ะ มาลองดูกันว่าเรื่องนี้เชื่อมโยงยังไงกับสมรรถนะหรือทักษะของนักบินที่พึงมี 9 อย่าง
.
1. ทักษะเชิงเทคนิค – มี 4 อย่าง ได้แก่ ความรู้ , การปฏิบัติตามขั้นตอน (Procedure) , การบังคับเครื่องด้วยมือ และการบังคับเครื่องด้วยระบบอัตโนมัติ
2. ทักษะที่ไม่ใช่เชิงเทคนิค – มี 5 อย่าง ได้แก่ การสื่อสาร , ภาวะผู้นำ+การทำงานเป็นทีม , การตัดสินใจ+แก้ไขปัญหา , การตระหนักรู้ในสถานการณ์ และ การบริหารจัดการภาระงาน
.
สังเกตได้ว่าทักษะที่นักบิน ‘สมัยพี่’ มักเน้นนักเน้นหนาจะเป็นทักษะที่จับต้องได้ซะส่วนใหญ่หรือ Technical Skill เช่น การหวดความรู้ การเฆี่ยนฝีมือบิน .. แล้วมักมองข้ามทักษะที่จับต้องไม่ได้ (Non-Technical Skill) ทั้งๆที่มีมากกว่า
.
ถ้าผู้นำใน Cockpit ยังยึดตัวเองเป็นศูนย์กลางของจักรวาลอยู่ หรือ “พยายามทำให้ตัวเองเป็นคนที่แตะต้องไม่ได้ !!” .. ยิ่งไม่ต้องพูดถึงสมรรถนะเหล่านี้ .. ความมืดเข้าครอบครองห้องนักบินทันที
.
น่าแปลกที่ปัจจุบัน ผมยังได้ยินได้ฟังว่ามีบรรยากาศแบบนี้เกิดขึ้นอยู่บนท้องฟ้าอีก
.
รึบางค่านิยมอาจยังเชื่อว่า การจะ ‘เฆี่ยน’ คนบนฟ้าให้ได้ผล มันต้อง ‘หวด’ หนักๆ แต่จะดีกว่าไหมหากจะเปลี่ยนจากคำว่า ‘เฆี่ยน’ เป็นคำว่า ‘โค้ช’ แทน
….
แดดเช้ายังไม่หยุดไล่ .. แสงสาดผ่านที่นั่งด้านขวาขึ้นไป หากแต่บรรยากาศใน Cockpit ดูอึมครึม .. น้องใหม่บังคับเครื่องลงจอด
.
รุ่นพี่ไม่พูดด้วยสักคำ .. ยื่นนิ้วให้อีก 2 นิ้ว ความหมายคือ ปรับเบียร์ 2 แพ็ก
.
ดับเครื่องเติมน้ำมัน น้องใหม่อีกคนคือคิวรายต่อไป .. พลางหยิบกระเป๋า ขึ้นไปนั่งบนเครื่อง
.
ถอนหายใจเฮือกนึง คิดในใจว่า “แค่หายใจ เราจะผิดไหมนะ” แล้วก็ก้มหน้าก้มตาอ่าน Checklist ต่อไป
.
ของมันเปลี่ยนยากจริงๆ ก็ ‘สมัยพี่’ อ่ะนะ 
….
สาระเล็กๆน้อยๆ
.
อะมิกดาลา – โครงสร้างส่วนหนึ่งของสมอง อยู่ลึกใต้กะโหลก ขนาดเท่าเม็ดถั่ว คือตัวที่ทำให้เรารู้สึก โกรธ เกลียด และกลัว เป็นกลไกป้องกันตัวที่ธรรมชาติสร้างมาให้กับมนุษย์เรา
.
ข้อเสียคือ เมื่อไรคนเราถูกกระตุ้นให้อะมิกดาลาทำงาน .. มันจะไปปิดสวิตช์สมองส่วนหน้าที่ใช้สติปัญญาในการตัดสินใจ .. ส่งผลให้เราใช้อารมณ์ตัดสินใจแก้ไขปัญหาแทนเหตุผล
.
Standard call – การคุยกันของนักบินในรูปแบบของคำที่ถูกออกแบบมาให้นักบินโต้ตอบกัน และเข้าใจในบริบทนั้นๆเหมือนกัน
….
(บทความนี้เคยโพสในเฟสส่วนตัวเมื่อปีที่แล้ว ทุกวันนี้ยังไม่ล้าสมัย เพราะยังมีบางหน่วยงาน บางฝูงบินที่ยังชอบบรรยากาศการฝึกแบบดาร์กๆอยู่)
.
.
อ่านบทความอื่นๆได้ใน Facebook Page : Hovering Inspirations 👇
https://www.facebook.com/profile.php?id=61558412223812&mibextid=ZbWKwL