บางคน .. รู้ตัวอีกที .. ก็เลยจุดเลี้ยวกลับ นี่คือเรื่องของ “กับดักแห่ง Continuation Bias ในห้องนักบิน”
.
การตัดสินใจที่อันตรายที่สุดในห้องนักบิน บางครั้งไม่ได้เกิดจากการตัดสินใจผิดเสมอไป .. แต่มันคือ การไม่กล้าปรับเปลี่ยนความคิดใหม่ ในสถานการณ์ที่เปลี่ยนไวตลอดเวลา
.
นักบินหลายคนเชื่อว่า “ถ้าแผนดีตั้งแต่ต้น ก็ไม่มีเหตุผลต้องเปลี่ยน” แต่ในโลกแห่งการบินที่ทุกวินาทีคือความเปลี่ยนแปลง ความเชื่อแบบนั้น .. อาจเป็นกับดัก
ที่พาเราเลยจุดกลับตัว และนี่คือเรื่องของอคติของการยึดติดกับแผนเดิม หรือที่เรียกกันว่า ‘Continuation Bias’
.
(Plan) Continuation Bias คืออะไร?
.
Continuation Bias หรือที่บางครั้งเรียกว่า Plan Continuation Error หมายถึง “อคติที่ทำให้เรายึดมั่นกับแผนเดิม โดยไม่กล้าประเมินสถานการณ์ใหม่” แม้สภาพแวดล้อมจะเปลี่ยนไป แม้ข้อมูลใหม่จะชี้ว่าควรเบี่ยงเบนทิศทาง
.
แต่สมองกลับ ละเลยความเปลี่ยนแปลงเหล่านั้น .. โดยไม่รู้ตัว
.
“เราตัดสินใจจะไป .. เลยไปต่อ แม้มันไม่ควรไป”
.
สิ่งที่ทำให้เกิดกับดักนี้ได้แก่
.
– Workload ที่สูงเกินไป → ทำให้สมองล้า ไม่รับรู้สิ่งแปลกใหม่
– Attentional Narrowing → โฟกัสแต่เป้าหมายเดิม จนลืมดูสภาพแวดล้อม
– Confirmation Bias → มองเห็นเฉพาะข้อมูลที่สนับสนุนแผนเดิม (เคยเขียนเรื่องนี้แยกไว้แล้ว หาอ่านได้ในโพสก่อนๆ)
– ความสำเร็จในอดีต → “เคยทำแบบนี้แล้วรอด” จึงคิดว่า “แบบนี้ก็ต้องรอด”
– ความกดดันจากเวลา พื้นที่ หรือปัจจัยภายนอก → รีบตัดสินใจ “ไปต่อ” โดยไม่กล้าคิดใหม่
.
กรณีศึกษาในอดีต
.
จากงานวิจัยของ NASA และ NTSB ที่ศึกษาอุบัติเหตุ 37 กรณี พบว่าเกือบ 75% ของ tactical decision errors เกิดจาก การตัดสินใจ “ไปต่อ” ทั้งที่มีสัญญาณว่า “ไม่ควรไปต่อ”
.
“สัญญาณอยู่ตรงนั้น .. แต่เราไม่เห็นมัน
.
ไม่ใช่เพราะมองไม่ชัด แต่เพราะไม่ได้หันกลับไปมองเลย”
.
เมื่อแผนที่คิดว่าดีแล้วกลายเป็นพันธนาการโดยไม่รู้ตัว
.
เหตุการณ์ต่อไปนี้คือสิ่งที่เกิดขึ้นจริง (อ้างอิงข้อมูลจากเว็บไซต์ SKYbrary)
.
– เหตุการณ์ B737, Burbank USA, 2018
.
นักบินตัดสินใจลงจอดแม้มีฝนตกหนัก และมี tailwind บนรันเวย์ที่สั้น ผลคือ
.
→ เครื่องบินไถลออกนอกรันเวย์ ทั้งที่ควร go-around ตั้งแต่ต้น
.
– เหตุการณ์ E145, Maine USA, 2019
.
นักบินพยายามลงจอดในสภาพอากาศที่ต่ำกว่าทัศนวิสัยที่กำหนดไว้ ผลคือ
.
→ เกิดอุบัติเหตุจากการที่นักบินพยายามจะยืนยันแผนเดิม ทั้งที่ไม่มี visual reference
.
– เหตุการณ์ A320, Guadeloupe 2022
.
นักบินยังคงพยายามบินลง แม้สูญเสียการมองเห็นเส้นทาง ผลคือ
.
→ ต้อง go-around แบบเฉียดฉิวที่ 460 ฟุต AGL
.
บทเรียนที่ได้คือ ความกล้าที่แท้จริงคือการรู้จักที่จะ “คิดใหม่” ไม่ใช่กล้าที่จะ “ไปต่อ”
.
Continuation Bias ไม่ใช่ความดื้อ
.
แต่คือ ความเชื่อมั่นแบบไม่ตั้งคำถาม
.
มีความรู้สึกว่า “กลับลำไม่ได้แล้ว” ทั้งที่จริง .. เรากลับลำได้เสมอ ถ้าเรายังกล้าคิดใหม่
.
นักบินที่ดีไม่ใช่คนที่ “ไม่ยอมเปลี่ยนแผน”
.
แต่คือคนที่ “กล้าประเมินแผนซ้ำ” ทุกๆครั้งที่ข้อมูลเปลี่ยน
.
เช็กลิสต์สำหรับการลด Continuation Bias มีดังนี้
.
1. ตั้งคำถามเสมอว่า “แผนนี้ยังเหมาะอยู่ไหม?”
2. กำหนดจุด Go/No-Go ล่วงหน้า พร้อมเงื่อนไขในใจสารพัดที่พร้อมจะหยุดหรือปรับเปลี่ยน
3. ฝึก Pre-Mortem Thinking → “ถ้าแผนนี้ล้ม มันจะล้มเพราะอะไร?”
4. ให้สิทธิ FO หรือ Crew ตั้งคำถามได้เต็มที่ – นี่คือการทำงานเป็นทีม
5. ฝึกแยก “ภารกิจ” ออกจาก “ความปลอดภัย” — <Safety must always override mission> แยกให้ได้ อย่าดันทุรัง
.
สรุป
.
“อุบัติเหตุบางครั้งไม่ได้เกิดเพราะไม่มีแผน… แต่มักเกิดเพราะเชื่อมั่นในแผนมากเกินไป”
.
ความกล้าไม่ใช่การไปให้สุดซอย
.
แต่คือการกล้า ‘กลับลำ’ .. เมื่อเห็นว่าแผนมันไม่ใช่แล้ว
.
Continuation Bias คือสิ่งที่ทำให้เรารู้ตัวอีกที .. ก็เลยจุดเลี้ยวกลับ
.
เมื่อถอดบทเรียนในอดีตจากอากาศยานหลายลำบนฟ้าแล้วก็พบว่า
.
การกลับลำ .. ไม่เคยสายเกินไป การ Go around ไม่ใช่เรื่องน่าอาย ถ้าใจเรายอมรับฟังความจริง
.
อย่ายึดติดกับแผน เพราะหากเรายึดติด เท่ากับเราติดกับดักของ Continuation Bias ไปแล้ว และบางครั้ง มันอาจสายเกินไปที่จะแก้ตัว
.
.
อ่านบทความอื่นๆได้ใน Facebook Page : Hovering Inspirations 👇
https://www.facebook.com/profile.php?id=61558412223812&mibextid=ZbWKwL